Woensdag 11 mei was RedBot te gast bij de verdiepingssessie E-culture, georganiseerd door de Provincie Fryslân. Deze sessie, waar een breed scala Friese culturele instellingen bij aanwezig was,  was speciaal georganiseerd om input te geven aan het nieuwe cultuurbeleid van de provincie 2017-2020.

E-culture, wat is dat eigenlijk?

Waar gaat het eigenlijk over wanneer we spreken van E-culture, ofwel elektronische cultuur? Want dit begrip duikt steeds vaker op in de sector, maar nog niet iedereen lijkt helemaal te begrijpen wat het inhoudt. E-culture gaat over de relatie tussen ICT en digitale media aan de ene kant en de productie en consumptie van kunst en cultuur aan de andere kant. Door de komst van digitale media in de kunst- en cultuursector ontstaan nieuwe kunstvormen en nieuwe mogelijkheden voor de productie, presentatie en archivering van kunst- en cultuurproducten. ICT verandert de wijze waarop we cultuur maken, verspreiden, bewaren en eraan deelnemen.

Marco de Niet – directeur van DEN (Digitaal Erfgoed Nederland) vertelde tijdens de verdiepingssessie over zijn visie op E-culture, ontwikkelingen en kansen die er zijn. Ontwikkelingen en kansen waar de Friese erfgoed- en cultuursector proactief op zou moeten inspelen om op nationaal en internationaal vlak mee te kunnen komen. DEN heeft samen met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW) de Nationale Strategie voor Digitaal Erfgoed (NDE) ontwikkeld. Een duurzame strategie die ervoor zorgt dat culturele instellingen van alle groottes en niveaus kunnen aanhaken op nationale en internationale digitale databases. Met andere woorden: niet ieder voor zich, maar de digitale infrastructuur wordt zo ingericht dat al het cultureel erfgoed op het hoogste niveau ontsloten kan worden. En dat terwijl iedereen beheerder blijft van zijn eigen digitale collectie en de kosten hiervoor nagenoeg gelijk zijn.

Aandacht voor ‘newborn’ erfgoed

Marco ziet ook structurele problemen voor de sector. Digitaliseren is duur. Het kost veel tijd en mankracht. Tot nu toe wordt digitaliseren vooral als iets projectmatigs gezien. Er is een budget beschikbaar, een collectie wordt digitaal gemaakt en dan is het project af. Samenwerking tussen culturele instanties en een structurele investering in digitaal erfgoed heeft volgens hem de grootste prioriteit. En hiervoor is draagvlak nodig bij de overheid en organisaties. Draagvlak dat begint bij het begrijpen van de ontwikkelingen die in steeds sneller tempo gaan. Begrijpen dat digitaal de toekomst heeft. En dan gaat het hier niet alleen om oude collecties maar ook om zogenaamd ‘newborn’ digitaal erfgoed – zoals films en foto’s die in het digitale tijdperk gemaakt zijn. Ook dit new-born erfgoed moet zijn plek krijgen in een solide digitale infrastructuur. Luc de Vries, datamanager bij Tresoar denkt dat er behoefte is aan een organisatie die de kwaliteit van al ons digitaal Fries erfgoed bewaakt, kan adviseren en als online portal fungeert. In de toekomst zou RedBot deze rol wellicht kunnen vervullen.

Waardecreatie onderbouwen: wat levert het op?

Veel organisaties lopen er tegen aan om de waardecreatie van digitaliseren goed te onderbouwen. ‘Cultuurbehoud kan gezien worden als een soort zelfgenoegzaam elite-gebeuren,’ aldus nationaal erfgoedman Marco. ‘Maak maar eens een sluitend businessmodel, erg lastig,’ volgens Jacques Malschaert van Bibliotheekservice Friesland (BSF). ‘Bezit wordt steeds minder belangrijk, eerder het gebruik. Hier moet je nieuwe businessmodellen op ontwikkelen.’ Mirjam Pragt van Museumfederatie Fryslân ziet kansen in storytelling. Dit wordt ondersteunt door Marco: ‘Dit is echt een trend, we gaan van datacollecties naar verhalen vertellen, waarbij we vrij uit verschillende databases kunnen putten’. Bert Looper – directeur Tresoar en mede-initiatiefnemer van de sessie – wil graag met de hele sector in een andere ‘mindset’ komen. Deze beweging onderstreept hij met de kreet: ‘van collectie naar connectie’. Maar ook van losse projecten naar een duurzame infrastructuur. En van instituties naar prestaties in meerwaarde.

Bertus Douwes van BSF dringt aan op ruimte voor het experiment. Innovatie is belangrijk voor de sector. Het ondersteunen van onderzoek is net zo belangrijk. Je kunt niet alle projecten even goed verantwoorden, niet alles is meetbaar.

E-culture educatie en de kracht van open innovatie

Mirjam Pragt stelt het educatievraagstuk aan de kaak. ‘Wat hebben we nodig om het kennisniveau dat er nu ontstaat vast te houden en te delen?’ Een vraag die door meer instellingen wordt omarmt, want ook zij delen die zorg. Rienk Jonker van Gemeente Leeuwarden vraagt zich af in hoeverre er opleidingen of traineeships komen om jonge mensen op plekken te plaatsen en denkt dat hier misschien een interessante rol voor RedBot ligt. Marco de Niet haakt hier op in en raadt aan om de kracht van open innovatie te gebruiken. Gebruikers al helemaal in de beginfase te betrekken bij de ontwikkeling van nieuwe producten.

Het was een middag van kennisdelen en interessante discussies, waar vooral de noodzaak maar ook de bereidheid tot samenwerken tot uiting kwam. ‘Zeer zeker voor herhaling vatbaar!’ was het oordeel van de deelnemers.