Zo’n dertig medewerkers van de provincie Fryslân, bedrijven en Friese erfgoedinstanties kregen op dinsdagmiddag 30 september een ‘college’ in datamanagement bij Tresoar in Leeuwarden. Een speciale werkgroep van RedBot presenteerde namelijk de digitale strategie die Friese erfgoedorganisaties straks online een nationale en zelfs internationale voorsprong moet geven. Een toekomstgerichte infrastructuur die er volgens de werkgroep voor zorgt dat al het gedigitaliseerde erfgoed met elkaar wordt gelinkt en verbonden.
RedBot wil in de toekomst de verbindende database zijn voor al het gedigitaliseerd Fries erfgoed, het digitale knooppunt. Maar ook een serviceorganisatie waar alle Friese erfgoedinstellingen aan kunnen kloppen voor vragen over de informatie infrastructuur via RedBot.

De toekomstgerichte infrastructuur die RedBot voor ogen heeft zorgt er straks voor dat het digitale erfgoed ontsloten en verbonden kan worden met informatie elders op het internet, bijvoorbeeld Wikipedia. Zo kan het Fries erfgoed ook worden verrijkt met andere informatie en is het in zijn geheel doorzoekbaar.

Hoe zat het ook alweer?

RedBot is het grootschalige digitaliseringsproject dat ervoor zorgt dat in 2018 een groot deel van het Fries cultureel erfgoed gedigitaliseerd is. Meer dan twaalf samenwerkingspartijen en daarnaast zo’n dertig musea werken samen om Frieslands cultuurschatten in 2018 aan de hele wereld te kunnen laten zien. Bij het opstarten van het project leefde er bij veel partijen het idee dat alle digitale bestanden in één provinciale database zouden komen en dat hierin gezocht kon worden. De digitale ontwikkelingen gaan echter zo snel dat er besloten is een werkgroep van digitaal erfgoed en ICT-experts aan te stellen die onderzoekt en adviseert welke infrastructuur bestendig is voor de toekomst. Een infrastructuur die ervoor zorgt dat het Fries erfgoed straks gezien wordt en vooral gebruikt wordt en aansluit bij de landelijke strategie.

Een technisch vragen(v)uurtje

Wanneer je niet thuis bent in de wereld van datamanagement dan konden je oren aardig gaan klapperen van alle termen die tijdens de presentatie voorbij kwamen. Semantisch web, hubs, Linked Open Data, metadata modellering, triple stores, LOD-cloud of bijvoorbeeld RDF (resource discription framework). Het was dan ook verhelderend dat data-expert Ronald Cornelisse uitleg gaf over deze begrippen. En vooral over wat ze in de toekomst voor de digitale wereld gaan betekenen. Het semantisch web bijvoorbeeld was een aantal jaren geleden echt een ‘buzz’ woord, iets dat je overal hoorde. Tegenwoordig hoor je het minder want er wordt nu vooral gesproken over Linked Open Data en de zogenaamde RDF techniek.

Landelijke digitale strategie

Linked data, daar kun je je nog wel iets bij voorstellen: een manier om digitale gegevens gestructureerd te publiceren, met elkaar te verbinden en online beschikbaar te maken.
Bij Linked Open Data (LOD) gaat het om het verbinden van open data met de techniek van linked data. Open Data zijn data die voor iedereen vrij te gebruiken zijn, open inhoud of vrije kennis noem je dat ook wel. Met kennis of inhoud worden bijvoorbeeld teksten, afbeeldingen, geluid of video’s bedoeld. Maar ook de beschrijvingen van die inhoud, de metadata. Het houdt in dat werken onder vrije licentie worden gepubliceerd en hergebruikt mogen worden. Toestemming van de maker kan nodig zijn voordat iets beschikbaar gesteld kan worden als open data. Het verlenen van deze toestemming gebeurt via een handig systeem van licenties waarvan Creative Commons de bekendste is.

RDF techniek geeft die (open) data betekenis mee volgens een zogenaamde ‘triple’ systematiek: subject, predicaat en object. Vrij vertaald: Ik (subject) ben (predicaat) RedBot (object). … (object). Het is vooral de relatie, uitgedrukt via het predicaat, die de data betekenis geeft. Dit systeem zorgt ervoor dat data op het internet aan elkaar gelinkt worden en samen één grote LOD-cloud vormen.

Wat gaat Friesland doen?

Volgens World Wide Web pioneers als Tim Berners-Lee zijn linked data de volgende fase op internet, ook wel het Web 3.0 genoemd. Daarom is het zo belangrijk dat juist nu een toekomstbestendige keuze wordt gemaakt in de manier van beschikbaar maken van ons cultureel erfgoed. Bertus Douwes, voorzitter van de werkgroep en werkzaam bij Bibliotheek Service Friesland belicht de opties die er zijn. “Brengen we onze digitale bestanden onder in lokale databases die ieder hun eigen techniek en portal hebben? Of sluiten we met ons digitaal erfgoed aan bij nationale en daarmee internationale databases en verrijken we de bestanden met de nieuwste beschikbare technieken?”.
Of zoals data-expert Ronald Cornelisse tijdens de bijeenkomst verwoordde met het oog op de financiële consequenties van die keuzes: “Blijven we in Friesland met onze databases op de terp zitten? Of gaan we de wereld in op hetzelfde kostenniveau?”
De strategie die de werkgroep presenteerde, sluit naadloos aan bij ontwikkelingen op het gebied van digitaal erfgoed in Nederland, zoals Hans Laagland, datamanager bij Tresoar en lid van de werkgroep RedBot demonstreerde tijdens de presentatie.

De keuze voor de juiste digitale strategie is er een die de erfgoedinstanties samen met beleidsmakers en stakeholders de komende tijd moeten gaan maken. Want het lopende digitaliseringsproject is in 2018 afgerond. Dat is volgens de werkgroep reden te meer om nu al na te gaan denken over een gezamenlijke toekomstvisie waarbij beleidsmakers bij provincie en gemeenten, bedrijven en de Friese erfgoedorganisaties van meet af aan betrokken zijn.